*Αρχιτέκτων-ομότιμος καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ
Παρατηρώ με μεγάλη ανησυχία όσα συμβαίνουν το τελευταίο διάστημα στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ. Μια Σχολή με τεράστια ιστορία που ευτύχησε να έχει ως δασκάλους σπουδαίες προσωπικότητες, που καθόρισαν τη φυσιογνωμία της μέσα στο πέρασμα του χρόνου. Μια φυσιογνωμία που χτίστηκε «με κόπο και καιρό» και με τη συνεχή και επίμονη παρουσία πολλών γενεών αρχιτεκτόνων στα σχεδιαστήρια και στα αμφιθέατρα, του υπέροχου νεοκλασικού κτιρίου Αβέρωφ, αλλά και του συνoλικού συγκροτήματος της Πατησίων.
Η Σχολή της Αθήνας, από την ίδρυσή της μέχρι σήμερα, υπήρξε ένα ζωντανό εργαστήρι αρχιτεκτονικής και τέχνης, ένας χώρος πολιτισμού ανοικτός προς την κοινωνία. Αποτελούσε πάντοτε έναν σημαντικό χώρο αναφοράς, όχι μόνο για τα μαθήματα των νέων αρχιτεκτόνων, αλλά και για όλη τη γειτονιά των Εξαρχείων. Πώς θα μπορούσε, άλλωστε, να είναι διαφορετικά; Η αρχιτεκτονική δεν μπορεί να υπάρξει αν κοπεί ο ομφάλιος λώρος που τη συνδέει με το κοινωνικό γίγνεσθαι. Με την πόλη, με τα κτίρια, με τους ανθρώπους. Στην πόλη αναφέρεται, από αυτήν διαρκώς ανατροφοδοτείται.
Πέρυσι, τέτοιον καιρό, το «Ανοικτό Δίκτυο/50 χρόνια Πολυτεχνείο» εισηγήθηκε στην Πρυτανεία του ΕΜΠ να ανοίξουν πάλι οι δύο πλευρικές πόρτες της Κεντρικής Πύλης της Πατησίων, που παρέμεναν κλειστές τα προηγούμενα χρόνια. Οι πρυτανικές αρχές, με τη συναίνεση της Σχολής Αρχιτεκτόνων, υιοθέτησαν την πρόταση και πράγματι τον Μάρτιο του 2024, ο νέος πρύτανης, κ. Ιωάννης Χατζηγεωργίου, προχώρησε στο άνοιγμά τους. Μια εξέλιξη, η οποία, όπως ήταν φυσικό, χαιρετίστηκε απ’ όλους, ως «ένα συμβολικό και σημαντικό βήμα για το ευρύτερο άνοιγμα του ΕΜΠ στην κοινωνία και την πόλη».
Δυστυχώς, όμως, τα όσα διαδραματίστηκαν στη συνέχεια, κάθε άλλο παρά επιβεβαίωσαν τις προσδοκίες της Πρωτοβουλίας των φοιτητών που συμμετείχαν τότε στην εξέγερση της 17ης Νοέμβρη 1973. Λίγους μήνες μετά, με απόφαση του πρύτανη, η Σχολή Αρχιτεκτόνων κλείνει στις 9 κάθε βράδυ. Δεν σταματούν μόνο τα μαθήματα και αδειάζουν οι αίθουσες διδασκαλίας, αλλά υποχρεώνονται ΟΛΟΙ, προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί σπουδαστές, αλλά και το διδακτικό προσωπικό, να διακόψουν την εργασία τους και να εγκαταλείψουν τα γραφεία τους. Μια πραγματικά ακατανόητη απόφαση, που δείχνει ότι ο νέος πρύτανης αφενός αγνοεί παντελώς τη λειτουργία και τον χαρακτήρα της Σχολής Αρχιτεκτόνων και αφετέρου απομονώνει και περιχαρακώνει ακόμη περισσότερο παρά ανοίγει προς την κοινωνία το Πολυτεχνείο. Οι διδάσκοντες και οι σπουδαστές της Αρχιτεκτονικής (κι όχι μόνον αυτοί φυσικά) δεν δουλεύουν με συγκεκριμένο ωράριο, σαν να ’ταν υπάλληλοι σε ένα οποιοδήποτε εμπορικό κατάστημα. Είναι ευρέως γνωστό, άλλωστε, ότι στη συντριπτική πλειονότητά τους οι Σχολές Αρχιτεκτονικής σε ολόκληρο τον κόσμο μένουν ανοικτές ολόκληρο το 24ωρο, ακριβώς λόγω του ιδιαίτερου χαρακτήρα των σπουδών τους!
Και σαν να μην έφτανε αυτό, εν συνεχεία ο πρύτανης αποφασίζει να παραμένει κλειστό το συγκρότημα της Πατησίων και τα Σαββατοκύριακα. Μια απόφαση που δημιουργεί μεγάλα προβλήματα σε όλους τους φοιτητές των μικρότερων εξαμήνων που συνήθιζαν να δουλεύουν στις αίθουσες που τους είχε διαθέσει η Σχολή για τον σκοπό αυτό, αλλά κυρίως στους τελειόφοιτους φοιτητές και φοιτήτριες που εκπονούν στα καμαρίνια της Σχολής τις διπλωματικές τους εργασίες. Η περίοδος αυτή είναι, μάλιστα, η πιο σημαντική στις σπουδές τους, αφού αποτελεί την κορύφωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, φέρνοντάς τους να δουλεύουν εντατικά και να συνεργάζονται για ένα εξάμηνο όλοι μαζί, ο ένας δίπλα στον άλλο. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι εκείνες τις μέρες η Σχολή γίνεται το δεύτερο σπίτι τους. Κάποτε, όχι πολύ παλιά, περνώντας κανείς έξω από την οδό Μπουμπουλίνας, έβλεπε αναμένα τα φώτα στις αίθουσες των καμαρινιών στους ορόφους του κτιρίου, αλλά και κάτω στο «Μηχανουργείο», με τους φοιτητές να εργάζονται μέχρι αργά το βράδυ. Σήμερα, τα φώτα έσβησαν, καθώς φαίνεται ότι οι εικόνες αυτές που χαρακτήριζαν όλα τα προηγούμενα χρόνια την καθημερινότητα της Σχολής μας ανήκουν πια στο παρελθόν.
Σιγά σιγά οι φοιτητές/τριες, το διοικητικό προσωπικό, αλλά και οι διδάσκοντες/σες, αποξενώνονται από τη Σχολή. Δεν την αισθάνονται ως κάτι οικείο, κάτι δικό τους, είναι απλώς ένας αποστειρωμένος, ουδέτερος, αδιάφορος και άξενος χώρος δίχως ταυτότητα, που θέλουν γρήγορα να εγκαταλείψουν μόλις ολοκληρώσουν τις υποχρεώσεις τους. Ομως, για τον αρχιτέκτονα, μάθημα και μάλιστα σπουδαίο, είναι πρώτα από όλα να βιώνει τον χώρο, να τον οικειοποιείται με όλες του τις αισθήσεις. Αρχιτεκτονική δεν μπορείς να κάνεις αν αρκεστείς στα τεχνοκρατικά γνωρίσματα της επιστήμης σου, αν δηλαδή δεν συνειδητοποιήσεις ότι ο αρχιτεκτονικός χώρος είναι κάτι πολύ περισσότερο απ’ αυτό που ορίζουν τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά του ή τα υλικά με τα οποία είναι κατασκευασμένος. Η ώσμωση με τη ζωή και την κοινωνία δεν είναι απλώς αναγκαία, αλλά και επιβεβλημένη, προκειμένου να δημιουργηθούν «δοχεία ζωής» και όχι άψυχα κτίρια.
Χαρακτηριστικές είναι οι σκέψεις που εκφράστηκαν σε κείμενο των παλιών φοιτητών και φοιτητριών του αντιδικτατορικού κινήματος, τον περασμένο Μάιο: «Οι χώροι του Πολυτεχνείου δεν ήταν απλώς ένα άθροισμα κτιρίων αλλά ένας τόπος δημιουργίας, έρευνας, διάδοσης της επιστημονικής γνώσης, ομαδικής εργασίας, γόνιμων αλληλεπιδράσεων και ώσμωσης με την κοινωνία. Η φοιτητική παρουσία ήταν πάντα ένα ζωντανό κύτταρο στην κοινωνική ζωή, ενεργό και στις πιο δύσκολες περιστάσεις».
Μου προξενούν πραγματικά κατάπληξη οι ενέργειες του πρύτανη, παρ’ όλες τις ενστάσεις πολλών συναδέλφων για τα προβλήματα που αυτές δημιουργούν στην ομαλή λειτουργία της Σχολής μας. Ενέργειες, που έχουν καταστρεπτικές συνέπειες γι’ αυτό που συγκροτεί το ουσιαστικό επιστημονικό περιεχόμενο και την κύρια αποστολή της, καθώς την απονεκρώνουν και εντέλει την ευνουχίζουν. Δεν καταλαβαίνει ο πρύτανης ότι έτσι υποβαθμίζει μία ιστορική σχολή, αλλοιώνει τη φυσιογνωμία της, ακυρώνοντας σε μεγάλο βαθμό όλα αυτά που οι προηγούμενες γενιές καθηγητών και φοιτητών πάσχισαν να δημιουργήσουν; Η έρευνα και η καινοτομία δεν προάγονται με μεθόδους καταστολής και εκφοβισμού του πιο ενεργού και ελπιδοφόρου τμήματος της ακαδημαϊκής κοινότητας που είναι οι φοιτήτριες και οι φοιτητές της. Το δημόσιο Πανεπιστήμιο δεν μπορεί να μπει στην προκρούστεια κλίνη καμιάς κανονικότητας, καμιάς απαγόρευσης που βάζει όρια στις ακαδημαϊκές ελευθερίες, κανενός δόγματος «νόμου και τάξης» που φέρνει δυστυχώς στον νου άλλες σκοτεινές εποχές. Αυτή είναι η διαφορά ενός Πανεπιστημίου που θέλει (αν θέλει) να λέγεται και να είναι δημόσιο!
Αλγεινή εντύπωση προξενεί και η ευκολία με την οποία ο πρύτανης καλεί κάθε τόσο την αστυνομία να μπει στους χώρους της Σχολής Αρχιτεκτόνων, θεωρώντας την κάτι σαν προσωπική ιδιοκτησία του, κουρελιάζοντας κάθε έννοια πανεπιστημιακού ασύλου! Η τελευταία, μάλιστα, έφοδος των πάνοπλων αστυνομικών τη «Βραδιά του Ερευνητή» και η σύλληψη ερευνητών που διαμαρτύρονταν για τις συνθήκες εργασίας τους στα πανεπιστημιακά ιδρύματα, ακριβώς την ίδια μέρα που υποτίθεται ότι ήταν αφιερωμένη σε εκείνους και στο έργο που επιτελούν, αποτελεί δυστυχώς το αποκορύφωμα μιας εκδικητικής και τιμωρητικής στάσης απέναντι σε όσους αντιστέκονται σε αντιδραστικές και αυταρχικές πρακτικές. Είναι πράγματι λυπηρό ένας πρύτανης να μην μπορεί (ή να μη θέλει) να ακούσει την κραυγή αγωνίας και απόγνωσης της νέας γενιάς και να σκύψει με ενδιαφέρον πάνω στα σοβαρά προβλήματα και τις ανυπέρβλητες δυσκολίες που αντιμετωπίζει στην καθημερινότητά της.
Μου είναι εξαιρετικά δύσκολο να δεχτώ πως είναι δυνατόν ένας συνάδελφός μου πανεπιστημιακός δάσκαλος, ο οποίος κατέχει μάλιστα την κορυφαία θέση στη διοίκηση του ΕΜΠ, να αποκαλεί φοιτητές του «μη συμβατά μοσχεύματα»! Σε άλλες, πολύ δύσκολες εποχές, εμβληματικές προσωπικότητες καθηγητών προστάτευαν (ως είχαν υποχρέωση) τους φοιτητές και τις φοιτήτριές τους από την αστυνομία – με κίνδυνο να συλληφθούν και οι ίδιοι. Σήμερα, τι ντροπή, κάποιοι άλλοι καθηγητές –όχι μόνο στο ΕΜΠ– την καλούν για να συλλάβει όσους και όσες δεν «συμμορφώνονται προς τας υποδείξεις».
Φαίνεται καθαρά πλέον ποιος ακριβώς είναι ο απώτερος στόχος όλων αυτών των μεθοδεύσεων: η ιδιωτικοποίηση κι αυτού του τελευταίου αγαθού της κοινωνίας που είναι η δημόσια και δωρεάν Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Οι πρώτες ενδείξεις γίνονται βεβαιότητες μετά την αιφνίδια «απόφαση» ίδρυσης (ιδιωτικού) παραρτήματος του ΕΜΠ στην Κύπρο, αλλά και τις πρόσφατες προτάσεις στη Σύγκλητο αλλαγής του εσωτερικού κανονισμού του ΕΜΠ, ώστε να επιβάλλονται δίδακτρα στα μεταπτυχιακά προγράμματα, τα οποία μέχρι σήμερα προσφέρονταν δωρεάν. Ο κ. Χατζηγεωργίου φαίνεται πως επιζητεί την επιβράβευση της κυβέρνησης για το «έργο» που επιτελεί. Ομως η πραγματική επιβράβευση, η οποία περιποιεί την ύψιστη τιμή για έναν ακαδημαϊκό δάσκαλο, αποδίδεται από τους φοιτητές και τις φοιτήτριές του που εκτιμούν και σέβονται τον Δάσκαλό τους, όχι μόνον απ’ αυτά που τους διδάσκει μέσα στα αμφιθέατρα, αλλά κι απ’ αυτά που «διδάσκει» με την ίδια τη ζωή και το παράδειγμά του!
Η δεύτερη κατάργηση του ασύλου στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ!
%CE%A4%CE%9F%20%CE%9C%CE%95%CE%A4%CE%A1%CE%9F,%20%CE%9E%CE%91%CE%9D%CE%91%206_%CE%95%CE%9A%CE%98%CE%95%CE%A3%CE%97_%CE%95%CE%9C%CE%A0.jpg)
