Εμβληματικό κτίριο στην Πάτρα εκπέμπει SOS

του Τάση Παπαϊωάννου, αρχιτέκτονα-ομότιμου καθηγητή Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ

Στο πλαίσιο της επιχειρούμενης ανάπλασης του παραλιακού μετώπου της Πάτρας το Δημοτικό Συμβούλιο αποφάσισε την κατεδάφιση του κτιρίου των Υπηρεσιών του Οργανισμού Λιμένος Πατρών, έργου του αείμνηστου αρχιτέκτονα και ζωγράφου Αλέξη Συριόπουλου.

Ζούμε σε μια χώρα που αποθεώνει το ιδιωτικό και χλευάζει αστόχαστα το δημόσιο. Μια χώρα που βυθίζεται, ολοένα και περισσότερο, στον βούρκο της διαπλοκής και των σκανδάλων, της Golden Visa και του Airbnb, του ανεξέλεγκτου τουρισμού που διαβρώνει τα πάντα, με την κοινωνία να στέκει αποχαυνωμένη και απαθής, ανήμπορη ν’ αντισταθεί στην πρωτοφανή κατρακύλα. Την ίδια στιγμή, τα δημόσια κτίρια και οι ελάχιστοι υπαίθριοι χώροι υφίστανται τη λυσσαλέα επίθεση αδίστακτων κερδοσκόπων του Real Estate, με αποτέλεσμα είτε να εκποιούνται είτε να καταστρέφονται στο όνομα του εκσυγχρονισμού και της κακώς νοούμενης ανάπτυξης.

Ποτέ στο παρελθόν δεν έχει υπάρξει τέτοια υπονόμευση και απαξίωση της δημόσιας περιουσίας, η οποία ξεπουλιέται δίχως αιδώ! Σκέφτομαι συχνά τα δημόσια κτίρια που χτίστηκαν στο παρελθόν και στέκουν σήμερα μοναχικά μέσα στις πόλεις μας, κυριολεκτικά απροστάτευτα, αφού κανείς δεν ενδιαφέρεται για την προστασία τους και για ό,τι αυτά συμβόλιζαν στον καιρό τους. Η διαδικασία γνωστή: το κτίριο εγκαταλείπεται, με τα χρόνια ρημάζει, η φθορά σιγά σιγά το αποσαθρώνει, έτσι που στο τέλος απαξιώνεται στα μάτια της τοπικής κοινωνίας και οδηγείται στην εύκολη λύση της κατεδάφισης. Πρώτα, καταστρέψαμε τα νεοκλασικά κτίρια, μετά τα μεσοπολεμικά, τώρα ήρθε η σειρά εμβληματικών μοντέρνων κτιρίων που χαρακτηρίζουν μια ολόκληρη περίοδο της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής. Σαν να μας κατατρύχει μια κατάρα. Δεν αφήνουμε τίποτε όρθιο, σαν να μισούμε την αρχιτεκτονική και ό,τι αυτή μας θυμίζει από τη σύγχρονη ιστορία μας.

Στον τόπο μας δυστυχώς σπανίως σεβαστήκαμε τα αρχιτεκτονικά έργα των παλαιότερων εποχών, με αποτέλεσμα να καταστρέψουμε πολλά απ’ αυτά που χαρακτήριζαν την ταυτότητα των νεοελληνικών πόλεων, την ιδιαίτερη φυσιογνωμία τους. Κτίρια που κάποτε έστεκαν το ένα δίπλα στο άλλο και διηγούνταν τη δική τους ιστορία, δηλαδή την ιστορία της ζωής των προηγούμενων γενεών, και σήμερα τα αναπολούμε μέσα από παλιές φωτογραφίες. Ανάμεσά τους αφανίστηκαν και εμβληματικά κτίρια της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς μας, τα οποία αποτελούσαν μοναδικά κοσμήματα του κτιριακού μας πολιτισμού, ένδειξη της πολιτισμικής ένδειας της κοινωνίας μας.

Σκέφτομαι συχνά πώς συμπεριφέρθηκαν άλλες κοινωνίες στην αρχιτεκτονική κληρονομιά τους που αποτελούσε γι’ αυτές πολύτιμη παρακαταθήκη και το στέρεο έδαφος πάνω στο οποίο πάτησαν για το επόμενο δημιουργικό και καινοτόμο βήμα στο μέλλον. Αντίθετα, εμείς εδώ, βαυκαλιζόμενοι και επαιρόμενοι για το «ένδοξο» παρελθόν της αρχαιότητας, αγνοήσαμε τη νεοελληνική μας ταυτότητα που με τόσο «κόπο και καιρό» οι προηγούμενες γενιές δημιούργησαν. Σκέφτομαι πως χώρες στην Ευρώπη και στην Αμερική προστατεύουν ως αναντικατάστατα μνημεία(!) τα κτίρια της μοντέρνας αρχιτεκτονικής τους, κηρύσσοντάς τα διατηρητέα, ενώ μετατρέπουν πολλά εξ αυτών σε μουσεία του εαυτού τους. Κτίρια που τα επισκέπτεται πλήθος κόσμου και τουριστών προκειμένου να τα γνωρίσουν και να τα θαυμάσουν από κοντά. Χαρακτηριστικές είναι, μάλιστα, οι περιπτώσεις όπου ξαναχτίζουν κάποια εξ αυτών, αν έτυχε να γκρεμιστούν, ή άλλες, όπου φτάνουν στο σημείο να χτίσουν εξ αρχής κτίρια γνωστών αρχιτεκτόνων τα οποία δεν έτυχε να κατασκευαστούν στον καιρό τους, ακριβώς γιατί διέγνωσαν τη μεγάλη αρχιτεκτονική και πολιτισμική τους αξία! Γιατί, αλήθεια, πώς να αναπτυχθεί το δέντρο της αρχιτεκτονικής, αν του κόβουμε διαρκώς τις ρίζες που το συνδέουν με το χθες;

Κατεδάφιση

Το τελευταίο διάστημα παρακολουθώ με μεγάλη ανησυχία τις εξελίξεις σχετικά με την επιχειρούμενη ανάπλαση του παραλιακού μετώπου της Πάτρας και συγκεκριμένα με την απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου για την κατεδάφιση του αξιόλογου και εμβληματικού κτιρίου των Υπηρεσιών του Οργανισμού Λιμένος Πατρών. Εξαιρετικό έργο του αείμνηστου αρχιτέκτονα και ζωγράφου Αλέξη Συριόπουλου (1941-1992), αγαπητού φίλου και συναδέλφου στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ. Πολλές Σχολές Αρχιτεκτόνων, Σύλλογοι, μεμονωμένοι συνάδελφοι δικαίως διαμαρτύρονται και αγωνίζονται για τη σωτηρία του κτιρίου, αποτέλεσμα Α’ Βραβείου αρχιτεκτονικού διαγωνισμού του 1960, ενός από τα ελάχιστα εναπομείναντα χαρακτηριστικά δείγματα της μοντέρνας αρχιτεκτονικής της Πάτρας. Χρειάζεται να ξεσηκωθεί σύσσωμος ο αρχιτεκτονικός κόσμος για την προστασία της καλής και βραβευμένης αρχιτεκτονικής στον τόπο μας; Να επιχειρηματολογούν τόσοι πολλοί για το αυτονόητο;

Αναρωτιέται κανείς πώς είναι δυνατόν ένας δήμος με τέτοια δημοκρατική παράδοση και με την τωρινή προοδευτική δημοτική αρχή να προτείνει τόσο αβασάνιστα και κοντόφθαλμα την κατεδάφισή του. Οσες φθορές και αν έχει υποστεί στο παρελθόν, σήμερα με τα τεχνικά μέσα που διαθέτουμε είναι απολύτως εφικτό (και οικονομικότερο) να επισκευαστεί, να ενισχυθεί ο φέρων οργανισμός του και να συντηρηθεί, προκειμένου να επαναχρησιμοποιηθεί με πολιτιστικές λειτουργίες, όπως πολύ σωστά προτείνει το σχέδιο για την παράκτια ζώνη της πόλης. Θα σταματήσει κάποτε αυτή η κακοδαιμονία στη χώρα μας; Θα αντιληφθούμε το κακό που κάναμε ή θα συνεχίσουμε να το κάνουμε; Εύχομαι τόσο ο δήμαρχος της Πάτρας κ. Πελετίδης όσο και το ΚΣΝΜ του ΥΠΠΟ να επανεξετάσουν την άστοχη απόφαση και να κηρύξουν διατηρητέο το κτίριο. Ας είναι αυτή η αρχή προκειμένου να αναθεωρήσουμε επιτέλους τη στάση μας απέναντι στη σύγχρονη αρχιτεκτονική μας κληρονομιά!

Εμβληματικό κτίριο στην Πάτρα εκπέμπει SOS