Δημοσιεύουμε την εισήγηση του αρχιτέκτονα και υποψήφιου στα ψηφοδέλτια της συσπείρωσης αριστερών αρχιτεκτόνων Αντώνη Μαούνη, στο 11ο Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Συνέδριο.
11ο ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ
19.03.2011
Εισήγηση Αντώνη Μαούνη
Τα ζητούμενα των ΕΠΑΕ
Οι υποστηρικτές του θεσμού των ΕΠΑΕ, συγκλίνουν σε τρία αξονικά ζητούμενα, διατυπωμένα εξ αρχής στο έγγραφο του ΣΑ Καβάλας προς τον τοπικό Νομάρχη, το 1983. Πρόκειται για τη δημιουργία φραγμών:
Πρώτο: Στην κερδοσκοπική δραστηριότητα πάνω στη γη και στην οικιστική παραγωγή.
Δεύτερο: Στην έλλειψη αισθητικής αγωγής και στην διάβρωση του λαϊκού αισθητηρίου. Με τον όρο διάβρωση ο καθένας μπορεί να περιγράφει τις αισθητικές του διαθέσεις ή τις ιδεολογικές του τοποθετήσεις. Μπορεί να γίνεται υπέρμαχος του καλού γούστου, που κατά κανόνα παραπέμπει σε αισθητικές πρακτικές που κυριαρχούν κοινωνικά και να δυσανασχετεί με την απροθυμία των λαϊκών τάξεων να τις υιοθετήσουν. Μπορεί φυσικά - κάτι που είναι πολύ διαφορετικό - να έχει κατά νου τις διαβρωτικές επιπτώσεις του καλού γούστου, στην αισθητική πρακτική των λαϊκών τάξεων, αποτέλεσμα ακριβώς της κοινωνικής τους υποτέλειας. Πάντως, ο καθένας με τον δικό του τρόπο, οι αρχιτέκτονες θεωρούν μάλλον δεδομένη κάποιου τύπου διάβρωση.
Τρίτο: Στις μικροπολιτικές, ψηφοθηρικές, ρουσφετολογικές επιδιώξεις, που επιτείνουν τα προηγούμενα.
Ορισμένες παρατηρήσεις.
Στο έγγραφο του, ο Σ.Α. Καβάλας διαπιστώνει ότι «ο θεσμός μένει ηθικά, κοινωνικά και πολιτικά μετέωρος», χωρίς μια πολιτική σωστών κοινωνικών και οικονομικών αντιπαροχών, σε όσους θίγονται από την εφαρμογή του. Ομοίως,ο Σ.Α. Πάτρας, εισηγείται τον Σεπτέμβρη του '84 την καθιέρωση παρεκκλίσεων, για την πλήρη εκμετάλλευση των οικοπέδων που υπόκεινται σε περιορισμούς από τον αρχιτεκτονικό έλεγχο.
Πρώτη παρατήρηση: Δεν χρειάζεται βέβαια και μεγάλη δόση ρεαλισμού, για να αντιληφθεί κανείς ότι, τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα, δεν είναι ανατρέψιμα μέσω του αρχιτεκτονικού ελέγχου.
Δεύτερη παρατήρηση: Ο αρχιτεκτονικός έλεγχος δεν μπορεί να ασκηθεί εφ' όσον παραμένουν άθικτο τα δικαιώματα της ιδιοκτησίας. Πράγματι, τεχνικές λύσεις με την μορφή της αντιπαροχής, της μεταφοράς συντελεστή κλπ. είναι ουτοπικές στο σημερινό καθεστώς οικονομικής κρίσης.
Οι συνάδελφοι - µέλη αρχιτεκτονικών επιτροπών που τις οραµατίζονται, είναι πραγµατικά καταδικασµένοι να µένουν «ηθικά, κοινωνικά και πολιτικά μετέωροι».
Σε ότι αφορά την αισθητική αγωγή και το λαϊκό αισθητήριο.
Είναι περίπου ανύπαρκτες οι εµπειρίες των ΕΠΑΕ γύρω ακριβώς από την προάσπιση του λαϊκού αισθητηρίου. Υπάρχουν ασφαλώς πρωτοβουλίες που το επικαλούνται: Τον Φλεβάρη του 1984, η ΕΕΑΕ Μαγνησίας «αποφασίζει και καθορίζει υποχρεωτική την κατασκευή στέγης στις διώροφες οικοδοµές καθώς και στις ισόγειες χωρίς προοπτική, στον οικισµό της κοινότητας Σέσκλου, διότι επικρατεί κάλυψη οικοδοµών µε στέγη, έτσι ώστε θα διατηρηθεί το περιβάλλoν». Τέτοιου τύπου επιλογές προτύπων μορφής, υλικών κλπ., µπορούν πράγµατι να επικαλούνται το λαϊκό αισθητήριο. Ακριβώς όµως επειδή ο θεσµός καµιά καταρχήν οργανική σχέση δεν έχει, από τη σύνθεσή του, µε τις προστατευόµενές του ποικίλες λαϊκές τάξεις και το αισθητήριό τους, είναι καταδικασµένος να εκφυλίζει την έννοια της αισθητικής αγωγής και της διαπάλης σε διοικητική επιβολή του τύπου «αποφασίζουµε και καθορίζουµε ... ».
Σε ότι αφορά τις μικροπολιτικές επιδιώξεις.
Οι πιο μαχητικοί λειτουργοί του θεσμού προσφέρουν εδώ μια πείρα που η επανάλειψή της διαμορφώνει ένα πρότυπο σχέσεων επιτροπής και πολιτικής ηγεσίας, σε ότι αφορά τέτοια προβλήματα. Ποιο είναι το πρότυπο αυτό;
Παράδειγμα πρώτο: Η πολιτική ηγεσία ενδίδει, σε μια περιοχή με αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον και εκδίδει ένα διάταγμα καταστροφικό για το περιβάλλον, µετά από πιέσεις µικροσυµφερόντων, που έχουν ενδιαφέρον από ψηφοθηρική άποψη. Δεν παίρνει όµως την ευθύνη της καταστροφής: Την αφήνει στην αρχιτεκτονική επιτροπή της περιοχής, υπάγοντας κάθε κατασκευή στην έγκρισή της. Μια επιτροπή µε υψηλή αίσθηση του ρόλου της, θα αρνηθεί τις καταστροφικές προβλέψεις του διατάγματος. Αν η επακόλουθη αγανάκτηση των µικροκυκλωµάτων, εκτονωθεί κατά μιας τέτοιας επιτροπής, η πολιτική ηγεσία, θα εξαργυρώσει με ψήφους, την καλή της θέληση: «Κάναμε ότι μπορούσαμε. Ας όψεται η Επιτροπή…». Το ζήσαμε, στην προσπάθεια να αποφευχθεί η ιδιωτική πολεοδόµηση, μετά την παραχώρηση ειδικών όρων δόμησης σε εκτός σχεδίου περιοχή, στην παραλιακή ζώνη Βουλιαγµένης - Σουνίου, από την ΕΕΑΕ Μαρκοπούλου
Παράδειγμα δεύτερο: Τα µικροκυκλώµατα αποδεικνύονται πολύ φορτικά προς πολιτική ηγεσία. Σε αυτή την περίπτωση, πρώτο βήµα είναι ή επίπληξη της επιτροπής: «Περιορίζετε νοµοθέτηµα. Ποιος σας έδωσε το δικαίωµα; ...»
Όμως η επιτροπή µπορεί να επιµείνει: «Υπερασπίζοµαι το περιβάλλον, και αυτό αποτελεί την κατ' εξοχήν αρµοδιότητά µου». Κι όµως, η λύση για το υπουργείο όταν αντιµετωπίσει μια τέτοια επιτροπή, αποφασισµένη για όλα τα ρίσκα µιας στάσης ανυποχώρητης, µπορεί να αποδειχθεί απλή: Το θέµα παραπέµπεται και λύνεται στην δευτεροβάθµια. Το ζήσαμε στην προσπάθεια της ΕΕΑΕ Φωκίδας, να αποτραπεί η κατασκευή βιοµηχανιών µέσα στο Δελφικό τοπίο, βιοµηχανιών που τελικά άρχισαν να κατασκευάζονται το '83, πέντε µόλις χρόνια µετά τη διεξαγωγή διεθνούς συµποσίου, αφιερωµένου στην µοναδικότητα του τοπίου αυτού, από αρχαιολογική και φυσική άποψη
Τα όρια της προστασίας του περιβάλλοντος
Δίπλα στις αφελείς προσπάθειες αυτών που βλέπουν τον αρχιτεκτονικό έλεγχο σαν µοναδικό φραγµό στις καταστροφικές επιπτώσεις της ατοµικής ιδιοκτησίας, στην αισθητική διάβρωση, στις µικροπολιτικές επιδιώξεις, το κράτος ποτέ δεν έπαψε να-ασκεί και µια τέτοια λειτουργία. Η προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί πάγια κρατική φροντίδα, σχετικά αυτόνοµη από τις προθέσεις αυτών που διευθύνουν το κράτος. Επιβάλλεται µέσα σε καθορισµένα όρια και συσχετισμούς, που μεταβάλλονται σε κάθε συγκυρία, από την αντίσταση αυτών που πλήττονται, χωρίς να έχουν κέρδος από την καταστροφή του περιβάλλοντος, αλλά και από την κερδοφόρα αξιοποίηση μιας στρεβλής «προστασίας» του (στις τουριστικές περιοχές για παράδειγµα), από αυτούς που ελέγχουν την πολιτική εξουσία. Οι ΕΠΑΕ µπορούν να ασκούν λειτουργία προστατευτική του περιβάλλοντος, όσο κινούνται µέσα σε αυτά τα όρια της κρατικής πολιτικής, γιατί αντλούν την εξουσία τους από το κράτος αποκλειστικά.
Πέρα από αυτά τα όρια, το κράτος δεν ενδιαφέρεται για την προστασία του περιβάλλοντος αλλά µπορεί και να µεθοδεύει την καταστροφή του. Πέρα από τα παραδείγµατα που αναφέρθηκαν, χαρακτηριστική είναι η επέκταση του λιµενοβραχίονα στο λιµάνι της Πύλου. Από έγγραφο µέλους της δευτεροβάθµιας ΕΕΑΕ Τρίπολης, πληροφορούµαστε ότι: Το ΥΔΕ εκπόνησε µελέτη, δημοπράτησε το έργο και το '85 είχε ήδη εγκαταστήσει εργολάβο για την εκτέλεση της κατασκευής, παρά την αντίθεση του τοπικού Δήµου, την αρνητική πραγµατογνωµοσύνη καθηγητή του ΕΜΠ, την αντίθεση της εφορίας αρχαιοτήτων, της µελέτης ΕΠΑ, µαζικών φορέων της πόλης και τοπικών εφηµερίδων, κινητοποιήσεις τους µαζί µε την Τ.Α. και φυσικά, διαφωνία της δευτεροβάθµιας ΕΕΑΕ.
Το αληθινό αντικείµενο των ΕΠΑΕ
Η αφέλεια των συναδέλφων, που προκάλεσαν και υποστήριξαν τη λειτουργία των ΕΠΑΕ, δεν µπορεί να αποτελεί επαρκή απάντηση για τη θεαματική επέκταση του ρόλου τους επί 30 χρόνια Το πραγματικό πρόβληµα είναι: Γιατί το κράτος αποδέχτηκε και θεσµοθέτησε την επέκταση αυτή;
Η σηµερινή πραγµατικότητα, στην οποία παρεµβαίνουν οι ΕΠΑΕ από το '82, χαρακτηρίζεται από µια πρωτοφανή κοινωνική κρίση, κρίση που µαστίζει την ίδια την άσκηση της κρατικής εξουσίας. Διανύουµε µια παρατεταμένη φάση, όπου καµιά κοινωνική δύναµη δεν µπορεί να αναδείξει ηγεμονικά τον κοινωνικό της ορίζοντα, όπου το ενδιαφέρον στρέφεται σε μια εφήμερη επιβολή και εξασφάλιση.
Η διαμόρφωση του περιβάλλοντος, η κατασκευή, η ιδιοκτησία κλπ., χαρακτηρίζεται έντονα από την κρίση αυτή. Η έξαρση της αυθαιρεσίας, η κρίση στην κατασκευή και η ανεργία, η επάλληλη διαδοχή νόμων και διαταγμάτων και η ακύρωσή τους στην πράξη, απεικονίζουν με τρόπο δραματικό και ανάγλυφο την κρίση αυτή. Μόνο με αυτή την αφετηρία είναι δυνατό να ερμηνευτεί η επιβολή από το κράτος και η κατακόρυφη άνοδος του αρχιτεκτονικού ελέγχου.
Στην φάση αυτή, οι νόμοι δεν υπάρχουν παρά σαν νόμοι-πλαίσια και ενσαρκώνονται μόνο μέσα από μια σειρά, αντιφατικών πολλές φορές, υπουργικών αποφάσεων και διαταγμάτων, εγκυκλίων, εντολών και πράξεων της διοίκησης, της οποίας ο ρόλος απογειώνεται σε βάρος της νομοθετικής εξουσίας. (σημ.1) Ο κανονιστικός κρατικός έλεγχος τείνει να μεταβληθεί σε διοικητικό έλεγχο, εξατομικευμένο, αυθαίρετο και αυταρχικό, αποβλέποντας σε εφήμερες ρυθμίσεις, όπου κάθε πολίτης, αποτελεί για τη διοίκηση περίπτωση ειδική, περίπτωση ύποπτη και δυνάμει ένοχη.
Η καθιέρωση των ΕΠΑΕ ή του αρχιτέκτονα ελεγκτή, με το άρθρο 3 του νέου ΓΟΚ, εξυπηρετεί θαυμάσια αυτή την ανάγκη. Οι ΕΠΑΕ, δεν αποτελούν φραγμό στην καταστροφή του περιβάλλοντος αλλά επέμβαση στον τρόπο με τον οποίο ασκείται η κρατική εξουσία, στην κατεύθυνση του αυταρχισμού και της αυθαιρεσίας, κατεύθυνση αναγκαία μέσα σε συνθήκες κρίσης.
Η παρουσία του αρχιτεκτονικού ελέγχου επιφέρει μία οδυνηρή τροποποίηση της νομιμότητας στην άσκηση της κρατικής εξουσίας: Το κράτος, νομιμοποιείται να επέμβει όχι εκεί που υπάρχει ρητή απαγόρευση αλλά σε οτιδήποτε δεν επιτρέπεται ρητά.
Κάτω από την επίκληση των κανόνων της αισθητικής, η ΕΠΑΕ μπορεί κατ' αρχήν να συγκαλύπτει τα πάντα: Να αγνοεί ακόμα και διατάξεις και κανονισμούς δόμησης, πρόβλημα που επισημαίνει το 2009 ο Σ.Α. του Νομού Ρεθύμνου. Να αγνοεί ακόμα και τον εαυτό της: Το 1999, ΕΠΑΕ στη Μαγνησία αποφαίνεται ότι δεν μπορεί να κατεδαφιστεί κατοικία στην Άφησο, καθώς φέρει χαρακτηριστικά διατηρητέου. Δυο μήνες αργότερα, εκτιμά ότι το διατηρητέο μπορεί να κατεδαφιστεί για να κατασκευαστεί νέο οίκημα. Η τεχνική είναι απλή: Επανέρχεται στο θέμα, με αλλαγή στη σύνθεσή της, καθώς μέλη της αποφάσισαν να μη μετάσχουν στη νέα διαδικασία. Μετά από πολλές προσφυγές ιδιοκτητών, το ΣτΕ προχώρησε, δέκα χρόνια αργότερα, στην έκδοση απόφασης και ζήτησε να αποκατασταθεί η ζημιά που προκλήθηκε στο οίκημα (περίπου 300.000 ευρώ), με κονδύλια της νομαρχίας.
Παραφράζοντας την προσέγγιση του Φουκώ (σημ.2) για την ιατροδικαστική πρακτική, ισχυρίζομαι ότι ο έλεγχος από τις ΕΠΑΕ αποτελεί εκδήλωση κρίσης τόσο για τους διοικητικούς θεσμούς όσο και προς την εσωτερική κανονικότητα της αρχιτεκτονικής γνώσης: Όχι μόνο κρίσης αλλά και γελοιοποίησης. Εξ αρχής δεν υπάγεται σε οικιστικές διατάξεις. Δεν είναι ομοιογενής ούτε του κανονιστικού διοικητικού δικαίου ούτε της αρχιτεκτονικής. Γελοιοποιεί την αρχιτεκτονική γνώση με προτάσεις του τύπου: Να ενισχυθεί στο μέγιστο ο ρόλος της «αιτιολογικής έκθεσης επιπέδου», ως τεράστιο βήμα για την εξασφάλιση των δικαιωμάτων των αρχιτεκτόνων (2009, Σ.Α. Λευκάδας), καθώς με αυτή θα διαφανεί το συγκριτικό πλεονέκτημα του κλάδου μας έναντι των μη αρχιτεκτόνων μηχανικών (2009, Εισήγηση προς το Δ.Σ. του ΣΑΔΑΣ ΠΕΑ). Ή: Να υποχρεωθούν μέλη ή και πρόεδροι των ΕΠΑΕ, εκπρόσωποι της διοίκησης ή των ΟΤΑ, σε «γραπτές αναφορές αρχιτεκτονικού λόγου» ή με «σύνταξη κειμένου με καθαρά αρχιτεκτονικό αντικείμενο το οποίο θα περιγράφει το αντικείμενο της εργασίας της ΕΠΑΕ», ώστε να απορρίπτονται εκείνοι που παρουσιάζουν προβλήματα «ποιότητας» (2009, Σ.Α. Λευκάδας).
Θα ήταν άδικο να κρίνει κανείς το νεωτερικό δίκαιο από την πρακτική των ΕΠΑΕ. Θα ήταν άδικο να κρίνουμε τις θετικές επιστήμες - και την αρχιτεκτονική γνώση - με βάση αυτή την πρακτική. Η θέσπιση των ΕΠΑΕ έχει διαφορετική προέλευση. Δεν προκύπτει από το δίκαιο, δεν προκύπτει από την αρχιτεκτονική γνώση. Πρόκειται για εξατομίκευση, διαίρεση και υποδιαίρεση της εξουσίας που συνέχει το οικιστικό σώμα, η οποία φτάνει μέχρι τον ελάχιστο πυρήνα της ατομικότητας. Οι ελεγχόμενοι, υπό τη σκιά της έκδηλης, μεταδιδόμενης οικιστικής ανομίας, εγκαταλείπουν την ταυτότητά τους, πετάνε τη μάσκα τους, ξεχνάνε τη θέση τους και παραδίδονται στο όργιο εκείνων που γνωρίζουν πολύ καλά ότι με τους «ελέγχους» τους δεν μπορούν να ανακόψουν την προϊούσα οικιστική αποσύνθεση. Πρόκειται για τη συγκρότηση ενός πεδίου τεχνικών όπου η ελεγκτική εξουσία δεν λειτουργεί αφαιρώντας αλλά μεγιστοποιώντας μια προβληματική παραγωγή. Μια εξουσία που δεν αποκλείει ούτε αποτρέπει «προβληματικά» στοιχεία αλλά μάλλον τα εγγράφει, στενά και αναλυτικά, με «ειδικά πρωτόκολλα» και «πρακτικά». Που έτσι δεν συνδέεται με την παραγνώρισή τους αλλά με τη διαμόρφωση, τη συσσώρευση και την ανάπτυξη, μιας γνώσης που αναφέρεται στους κανόνες μιας τερατόμορφης παραγωγής.
Διαμεσολαβητής για την εγκαθίδρυση αυτής της εξουσίας επί των οικιστών είναι ο κλάδος των αρχιτεκτόνων, πρώτο θύμα ο ίδιος, της εξατομίκευσης και του κατακερματισμού:
Αρχιτέκτονες εφ ενός ζυγού
Μέσα στις σημερινές συνθήκες κρίσης και υποβάθμισης των αρχιτεκτόνων, όπου ο κλάδος αισθάνεται πρωτόγνωρη αδυναμία να αναγνωρίσει και να διεκδικήσει τον κοινωνικό του ρόλο, οι ΕΠΑΕ, με τη διάκριση των αρχιτεκτόνων σε ελεγκτές και σε ελεγχόμενους, ανοίγουν το δρόμο σε μια εσωστρεφή ανασύνθεση του κλάδου, διευκολύνοντας τη διοικητική επιβολή μιας άκαμπτης ιεραρχίας. Αναζητώντας το χαμένο κύρος τους, για να περιβληθούν με αυτό ως ελέγχοντες, οι αρχιτέκτονες εμφανίζονται πρόθυμοι να διαιρεθούν σε:
- Ειδικευμένους και ανειδίκευτους (υπόδειξη του ΣΑ Καβάλας προς ΥΧΟΠ, το ΄84)
-Έμπειρους ηλικιωμένους και άπειρους νέους (εισήγηση του ΔΣ του ΣΑΔΑΣ, το ‘86).
- Δημόσιους υπάλληλους και ελεύθερους επαγγελματίες (από το '85, ΣΑ Πάτρας προς ΥΧΟΠ έως το 2009, ΣΑ Λευκάδας).
- Εκπροσώπους του ΣΑΔΑΣ και εκπροσώπους των υπολοίπων φορέων στις ΕΠΑΕ (2009, ΣΑ Λευκάδας)
- Μέλη του ΣΑΔΑΣ και μέλη τοπικών συλλόγων (σύγκρουση ΣΑΔΑΣ στο παρελθόν γι' αυτό το θέμα με τοπικούς συλλόγους μηχανικών Ξάνθης, Ιωαννίνων, Ηλείας, Χαλκιδικής, Κιλκίς).
- Άσημους αρχιτέκτονες και προσωπικότητες (πρόσφατα, από τον ΣΑ Νομού Ημαθίας)
Εντέλει, το 2009, η Μόνιμη Επιτροπή του Συλλόγου, εισηγείται την ιεραρχική διοικητική διάταξη εφ’ ενός ζυγού, του συνόλου των αρχιτεκτόνων που επιθυμούν να διασώσουν το περιβάλλον δια των ΕΠΑΕ, σύμφωνα με ένα σύστημα μοριοδότησης, κάτι σαν ΑΣΕΠ αρχιτεκτονικής, όπου κάθε εξατομικευμένο χαρακτηριστικό, μοριοδοτείται με ειδικές τιμές και με πρόσημα θετικά ή αρνητικά.
Το μενού περιλαμβάνει:
- Χρόνος εμπειρίας ανά έτος 2 μόρια
- Μεταπτυχιακό 6 μόρια
- Διδακτορικό (σχετικό με το αντικείμενο των ΕΠΑΕ) 12 μόρια
- Βραβείο σε πανελλήνιο ή διεθνή Αρχ. Διαγωνισμό 6 μόρια
- Έπαινος σε πανελλήνιο ή διεθνή Αρχ. διαγωνισμό 4 μόρια
- Εξαγορά σε πανελλήνιο ή διεθνή Αρχ. διαγωνισμό 2 μόρια
- Συμμετοχή σε ομάδες εργασίες του Συλλόγου, ΔΣ, αντιπροσωπεία 10 μόρια
- Συμμετοχή σε ΕΠΑΕ σαν τακτικό μέλος (μία έως δύο θητείες) 5 μόρια
- Συμμετοχή σε ΕΠΑΕ σαν αναπληρωματικό μέλος (μία έως δύο θητείες) 10 μόρια
Αρνητικό πρόσημο:
- Συμμετοχή σε ΕΠΑΕ σαν τακτικό μέλος (πάνω από 6 χρόνια) - 10 μόρια
- Συμμετοχή σε ΕΠΑΕ (πάνω από 15 χρόνια συνολικά) - 20 μόρια
- 40 και άνω χρόνια στο επάγγελμα - 20 μόρια
(σημ.3)
Όσο εφευρετικότεροι γινόμαστε σε αυτή την πολυδιάσπασή μας, τόσο πιο άνετα θα έρθει κάποια στιγμή το κράτος, να επιλέξει και να επικυρώσει εκείνη τη διοικητική ιεραρχία στους αρχιτέκτονες που θα εξυπηρετεί καλύτερα την ανεξέλεγκτη πολιτική του. .
.
Επιπτώσεις:
Συνδικαλιστική μείωση
Σε μελέτες κατασκευών που το κράτος χαρακτηρίζει ειδικού αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος, εμφανίζονται στατιστικές (π.χ. από την ΕΕΑΕ Ιωαννίνων το '82), κατά τις οποίες οι μελέτες κατανέμονται κατά ένα ελάχιστο μέρος σε αρχιτέκτονες. Μπροστά στην εντυπωσιακή αυτή αντίφαση, που θα μπορούσε να εγείρει συνδικαλιστικές απαιτήσεις του κλάδου απόλυτα θεμιτές, υπάρχει πλέον η αντίκρουση: Όλες πλέον οι μελέτες, ελέγχονται από αρχιτέκτονες!
Ηθική κατάπτωση
Τεράστια είναι η ηθική φθορά του κλάδου, ως κατ' αποκλειστικότητα διεκπεραιωτή αυτής της αυθαίρετης και αυταρχικής παρέμβασης της διοίκησης, τόσο απέναντι σε συναδέλφους μηχανικούς άλλων κλάδων, όσο και στους ενδιαφερόμενοι πολίτες. Συνάδελφοι ελεγκτές μπορούν να γελοιοποιούν τον κλάδο, δηλώνοντας (καθ’ υπόδειξη της Μόνιμης Επιτροπής του Συλλόγου, το 2010), «θεματοφύλακες» της συνθήκης της Γρανάδας, των κανόνων της αρχιτεκτονικής, ως επιστήμης και ως τέχνης κλπ. Και φτάνουν τελικά, (ρητά ο ΣΑ Καβάλας το '83) να εντοπίζουν τα αίτια της κρίσης στην ανεπαρκή παρουσία της καταστολής ...
Οι μαφιόζικες αντισυσπειρώσεις
Τη στιγμή που η πραγματικότητα στη διαμόρφωση του περιβάλλοντος εκμηδενίζει, εξίσου αυθαίρετα, πολλές επιλογές των ΕΠΑΕ (αλλά και αυτούς τους περιορισμούς που υπάρχουν στα ειδικά διατάγματα, όπως διαπιστώνει η ΕΕΑΕ Πρέβεζας το '83), ακόμα και εκ των υστέρων («πολλές φορές καλούμεθα τρόπον τινά να νομιμοποιήσουμε καταστάσεις, με την δικαιολογία ότι είχαν ήδη κατασκευασθεί», διαπιστώνει μέλος της ΕΕΑΕ Φωκίδας, σε έγγραφό της προς τον ΣΑΔΑΣ το '83), ο κρατικός αυταρχισμός που εκδηλώνεται με την λειτουργία των ΕΠΑΕ, συμβάλλει στη δημιουργία αντισυσπειρώσεων μαφιόζικου τύπου μέσα στο κύκλωμα της μικροϊδιοκτησίας και της μικροκατασκευής, που αποτελούν σημαντικό όρο για την εγωιστική εκμετάλλευση του περιβάλλοντος και την καταστροφή του.
Ο «αρχιτεκτονικός» έλεγχος δεν είναι βελτιώσιμος.
Μετά από αυτά ανακύπτει το ερώτημα: Τι να κάνουμε; Αν μ' αυτό υπονοούμε «για να σώσουμε το περιβάλλον», όλα τα' προηγούμενα έχουν ήδη ξεχαστεί. Γιατί δεν είναι δυνατό να απορρίψουμε την σημερινή λειτουργία των ΕΠΑΕ χωρίς να απεγκλωβιστούμε από το πλασματικό αυτό αντικείμενο της λειτουργίας τους, την προστασία του περιβάλλοντος. Η προστασία του περιβάλλοντος επιβάλλεται από το σύνολο των λαϊκών τάξεων που υποφέρουν χωρίς να κερδοσκοπούν από την καταστροφή του, και σε τελευταία ανάλυση, μόνο από αυτές. Η διάχυση του πεδίου και του θεσμικού αντικειμένου τέτοιων αγώνων μέσα στους δαιδάλους της κρατικής γραφειοκρατίας, με τελευταίο προπύργιο την απόλυτα ανεξέλεγκτη ΕΠΑΕ, αποτελεί σημαντικό εμπόδιο για την κοινωνική επιβολή μιας τέτοιας προστασίας.
Αν θέλουμε, παρ' όλα αυτά, να μιλήσουμε οπωσδήποτε για τις ΕΠΑΕ, η άποψή μου, νομίζω, έχει γίνει σαφής: Πρώτη και μόνη μας διεκδίκηση είναι η κατάργησή τους.
...................................................................................................................................
Το κορμό αυτών των θέσεων πρωτοπαρουσίασα σε ημερίδα του Συλλόγου πριν ακριβώς 25 χρόνια. Λυπούμαι που διατηρούν την επικαιρότητά τους και έτσι δεν ντρέπομαι να τις επαναλαμβάνω, έστω και με μικρή εμβάθυνση και χωρίς να αναθεωρώ ούτε κατά κεραία την αρχική μου τοποθέτηση, που τότε και επί αρκετά χρόνια αποτελούσε απολύτως μοναχική θέση για τη Συσπείρωση Αριστερών Αρχιτεκτόνων. Εκτός της Σ.Α.Α., αυτή η θέση έχει στο μεταξύ υιοθετηθεί, έστω και στην κατάληξή της και από - λιγοστούς έστω - συναδέλφους και από άλλους παραταξιακούς χώρους, που με κάνουν έτσι να αισθάνομαι ότι δεν αποτελώ φωνή βοώντος εν τη ερήμω.
(1) [Νίκου Πουλατζά, «Οι Κοινωνικές Τάξεις στο σύγχρονο Καπιταλισμό», Μέρος Τέταρτο: Η παρακμή της δημοκρατίας: Ο αυταρχικός κρατισμός, εκδ. Θεμέλιο, 1981}.
(2) [Μισέλ Φουκώ, «Οι μη κανονικοί», Παράδοση της 15ης Ιανουαρίου 1975, εκδόσεις Εστίας, 2010]
(3) [Για τη θλιβερή κατάληξη αυτών των «επεξεργασιών» βλ. και Ενημερωτικό Δελτίο του ΤΕΕ, τεύχος 2593, ΣΕΛ. 80]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου