ΑΠΟΦΑΣΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΣΑΔΑΣ ΤΜ. ΑΤΤΙΚΗΣ 30.10.2024: Πρωτοβουλία της Γ.Σ. του ΣΑΔΑΣ Τμ. Αττικής για τη συσπείρωση σωματείων και φορέων για το ζήτημα της κατοικίας

Α.Π. 4372 Αθήνα,                                   4 Νοεμβρίου 2024

Π ρ ο ς:
τα μέλη ΣΑΔΑΣ - Τμήματος Αττικής

ΑΠΟΦΑΣΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΣΑΔΑΣ ΤΜ. ΑΤΤΙΚΗΣ 30.10.2024: 
Πρωτοβουλία της Γ.Σ. του ΣΑΔΑΣ Τμ. Αττικής για τη συσπείρωση σωματείων και φορέων για το ζήτημα της κατοικίας

Το ζήτημα της κατοικίας στην Ελλάδα τίθεται τα τελευταία χρόνια με πρωτοφανή οξύτητα. Η 
αλματώδης ανάπτυξη του τουρισμού, ο πολεοδομικός εξευγενισμός ολόκληρων περιοχών και 
ειδικότερα οι συνειδητές πολιτικές προσπάθειες προσέλκυσης επενδύσεων από το εξωτερικό  στην ελληνική κτηματαγορά, σε συνδυασμό με την παντελή έλλειψη οποιασδήποτε μορφής  κοινωνικής κατοικίας στη χώρα μετά την κατάργηση του ΟΕΚ, είχαν επανειλημμένα ως  αποτέλεσμα να  ανταγωνίζεται η ζήτηση για βραχυπρόθεσμη τουριστική ενοικίαση από  υψηλότερα εισοδήματα του εξωτερικού, τη ζήτηση από μονίμους κατοίκους για μακροπρόθεσμη ενοικίαση. Και όλα αυτά σε μία κτηματαγορά όπως η ελληνική, η οποία είναι ιστορικά απορυθμισμένη, στραμμένη -από την ίδρυση του Ελληνικού κράτους- προς την ενθάρρυνση της ιδιοκατοίκησης, μέσα από άμεσες ή έμμεσες πολιτικές (ανοχή της αυθαίρετης και της εκτός σχεδίου δόμησης και στη συνέχεια νομιμοποιήσεις, προνομιακοί όροι για την απόκτηση στέγης για συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες –π.χ. αξιωματικοί- με ευνοϊκή φορολογία, κ.λπ.), με ασθενή δικαιώματα για τους ενοικιαστές και με χαλαρό έλεγχο των χρήσεων γης. Η πρόσφατη οικονομική κρίση και οι πολιτικές όλων των μνημονιακών κυβερνήσεων, έπληξαν με δριμύτητα τη μικρή ιδιοκτησία μέσω βαρύτερης φορολόγησης, κατασχέσεων και πλειστηριασμών. Σε αυτό το περιβάλλον το υφιστάμενο κτιριακό απόθεμα εν μέρει εγκαταλείφτηκε και απαξιώθηκε. Η ιδιοκτησία τείνει να συγκεντρώνεται σε χέρια ολίγων, ενώ η φορολογία και οι μνημονιακές πολιτικές την μετέβαλαν από σημαντικό πόρο σε οικογενειακό ή ατομικό βάρος. Αποτέλεσμα  αυτής της πολιτικής αποτελεί η σαφής μείωση μέσα σε λίγα χρόνια του ποσοστού ιδιοκατοίκησης στην Ελλάδα γενικά και ακόμα περισσότερο για τους νεότερους.

Όλα αυτά οδήγησαν σε μία κατάσταση όπου η πρόσβαση στην κατοικία με αξιοπρεπείς  όρους διαβίωσης γίνεται όλο και πιο δύσκολη για πολλούς και πολλές από εμάς και το κόστος της κατοίκησης, το οποίο περιλαμβάνει και τα πάγια έξοδα ύδρευσης, ηλεκτροδότησης, θέρμανσης, κ.λπ., γίνεται ιδιαίτερα δυσβάστακτο. Οι πολεοδομικές πιέσεις που προκύπτουν από τη σύγχρονη μορφή ανάπτυξης της γης και των ακινήτων, τείνουν πλέον να καταστήσουν μία σειρά από συνοικίες, ειδικά του κέντρου της πόλης, απρόσιτες για τους κατοίκους με τα χαμηλότερα εισοδήματα και παραδομένες στους τουρίστες και τους επισκέπτες. Παράλληλα η πρόσφατη ανάκαμψη της οικοδομικής  δραστηριότητας και η προσφορά νεοανεργειρόμενων κατοικιών, πραγματοποιείται σε απλησίαστες τιμές για τα ελληνικά δεδομένα και με συγκεκριμένο προσανατολισμό, που δεν μειώνει το κόστος απόκτησης κατοικίας δια της επιπλέον προσφοράς, αντίθετα παρασέρνει προς τα πάνω τις τιμές και των παλαιότερων διαμερισμάτων, επιτείνοντας τελικά το στεγαστικό πρόβλημα.

Η αρχιτεκτονική μπορεί να συμβάλλει ουσιαστικά και καθοριστικά στο σχεδιασμό μιας ανθρώπινης κατοικίας και κατ’ επέκταση στη σύνθεση μιας βιώσιμης αστικής κοινότητας στην οποία να μπορεί να ενταχθεί κάθε μέλος της, χωρίς εξαιρέσεις. Αυτό σημαίνει ότι η ανθρωπιστική και κοινωνική προσέγγιση του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού πρέπει να στοχεύει στην κάλυψη των αναγκών και των δικαιωμάτων της κοινωνικής πλειοψηφίας. Οι αρχιτέκτονες ως κλάδος που σχετίζεται άμεσα με το ζήτημα της κατοικίας, της πόλης, του χώρου, του δομημένου περιβάλλοντος, των χρήσεων γης, οφείλουμε να πάρουμε θέση, διεκδικώντας το δικαίωμα στην κατοικία και το δικαίωμα στην πόλη. Όχι απλά ως «ειδικοί» αλλά στο πλευρό της κοινωνικής πλειοψηφίας ως κομμάτι της.

Διεκδικούμε: 

 Ανάπτυξη προγραμμάτων κοινωνικής – εργατικής – φοιτητικής κατοικίας για την ολοκληρωμένη κάλυψη των κοινωνικών αναγκών, με χωροθέτηση της κατοικίας αυτής εντός του υφιστάμενου αστικού ιστού και με συμμετοχή των κατοίκων στο σχεδιασμό της. Άμεση αξιοποίηση στην κατεύθυνση της παροχής κοινωνικής κατοικίας της ακίνητης περιουσίας του δημοσίου. Ανασύσταση του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας που είχε καταργηθεί με το πρώτο μνημόνιο. Όχι στην χρήση του αποθεματικού του -το οποίο έχει προκύψει από τις εισφορές των εργαζομένων- για έντοκα δάνεια με τη μεσολάβηση του ιδιωτικού τραπεζικού κεφαλαίου αλλά αξιοποίησή του για την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών. Θα μπορούσε να αξιοποιηθεί κάθε μορφή πρόσβασης στην κατοικία εκτός των τιμών που διαμορφώνει η προσφορά και η ζήτηση στην κτηματαγορά, να υποστηριχθούνοι καταλήψεις στέγης, να διερευνηθεί η δυνατότητα συνεταιριστικής κατοικίας.

 Ισχυρή κρατική ρύθμιση της κτηματαγοράς, με αποτροπή των κερδοσκοπικών πρακτικών και γενικότερα της αντιμετώπισης της κατοικίας σαν αμιγώς επενδυτικό προϊόν. Αποθάρρυνση της ζήτησης από υψηλότερα εισοδήματα από το εξωτερικό, κατάργηση του προγράμματος «χρυσή βίζα», έλεγχος της πηγής των εισοδημάτων πολιτών εξωτερικού πριν την απόκτηση κατοικίας στην Ελλάδα.

 Οριοθέτηση και αυστηρός περιορισμός των τουριστικών χρήσεων, ώστε να μην εκτοπίζουν την κατοικία, μέσω του κατάλληλου πολεοδομικού σχεδιασμού. 

 Εφαρμογή περιορισμών στη βραχυχρόνια μίσθωση ειδικά σε περιοχές με στεγαστικό πρόβλημα, ώστε να μην εκτοπίζονται οι μόνιμοι κάτοικοι και τα χαμηλότερα οικονομικά στρώματα, αντί για την ψήφιση νέων νόμων οικονομικού χαρακτήρα που οδηγούν σε πλήρη εμπορευματοποίηση και ανάπτυξη των βραχυχρόνιων μισθώσεων αντί για τη μείωσή τους, όπως γίνεται τώρα.

 Περιορισμοί στις ανεξέλεγκτες αυξήσεις ενοικίων με τα κατάλληλα μέτρα, συμπεριλαμβανομένης και της επιβολής ανώτατων τιμών (πλαφόν ανάλογα με τη θέση, τον όροφο, τα τετραγωνικά, την παλαιότητα κ.ά.) και εν γένει ενίσχυση των νόμιμων δικαιωμάτων των ενοικιαστών. Μέτρα οικονομικής στήριξης από το κράτος των ενοικιαστών και των υποψήφιων αγοραστών από χαμηλά οικονομικά στρώματα.

 Προστασία της μικρής ιδιοκτησίας από την υπερφορολόγηση και τα μέτρα που οδηγούν στη συγκέντρωση των ακινήτων όπως οι υποχρεωτικές ασφαλίσεις, κ.ά. Προστασία της πρώτης κατοικίας των εργαζομένων, κατάργηση των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών και κατασχέσεων. Να ληφθούν όλα εκείνα τα μέτρα που θα μειώσουν το κόστος της κατοίκησης (ύδρευση, θέρμανση, ηλεκτροδότηση, κ.ά.). Να αναλάβει το κράτος πρωτοβουλίες στην κατεύθυνση της διάθεσης του μη χρησιμοποιούμενου οικιστικού αποθέματος σε μακροπρόθεσμη ενοικίαση σε προσιτές τιμές για τους ενοικιαστές.

 Προστασία του υφιστάμενου κτιριακού αποθέματος από τους κινδύνους σεισμού, πλημμύρας, πυρκαγιάς και όπου είναι δυνατό ανανέωσή του με βάση σύγχρονα πρότυπα κατοικίας και κατοίκησης, με γενναία δημόσια χρηματοδότηση και χωροταξικό – πολεοδομικό σχεδιασμό με βάση τις κοινωνικές ανάγκες.

Αποφασίζουμε:

 Ο ΣΑΔΑΣ Τμ. Αττικής καλεί σε ανοιχτή σύσκεψη για το ζήτημα της κατοικίας εργατικά σωματεία, μαζικούς φορείς και κινήσεις πολιτών την Παρασκευή 22 Νοεμβρίου και ώρα 18:30 στα γραφεία του, με βάση το παραπάνω πλαίσιο, το οποίο αποτελεί μια πρώτη προσέγγιση του περιεχομένου και των  αιτημάτων, ανοιχτό σε συμπληρώσεις, τροποποιήσεις, εξειδικεύσεις, στο πλαίσιο πάντα της υπεράσπισης του δικαιώματος στην κατοικία. Στόχος της σύσκεψης θα είναι η συγκρότηση συντονιστικού σωματείων και φορέων, η οποία θα αναλάβει πολύμορφη δράση για την ικανοποίηση  των παραπάνω αιτημάτων, συμπεριλαμβανομένων και μαζικών κινητοποιήσεων.

 Ο ΣΑΔΑΣ Τμ. Αττικής θα ενημερώνει τα μέλη του για τις συνεδριάσεις και τις δράσεις του παραπάνω συντονιστικού και θα έχει παρουσία στις κινητοποιήσεις με πανό και σύνθημα «η κατοικία είναι δικαίωμα και όχι εμπόρευμα».

Το Προεδρείο της Συνέλευσης 

Ο Πρόεδρος                  Ο Α’ Αντιπρόεδρος               Ο Β’ Αντιπρόεδρος  

Θάνος Ανδρίτσος          Φίλιππος Σκλαβούνος          Κώστας Βέργος 

 

ΑΠΟΦΑΣΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΣΑΔΑΣ ΤΜ. ΑΤΤΙΚΗΣ 30.10.2024

Α.Π. 4371                                                                                                      Αθήνα, 4 Νοεμβρίου 2024 

ΑΠΟΦΑΣΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΣΑΔΑΣ ΤΜ. ΑΤΤΙΚΗΣ 30.10.2024

Ο ΣΑΔΑΣ – Τμήμα Αττικής στηρίζει τον αγώνα για υπογραφή νέας Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας στον κλάδο, με βάση την πρόταση του Σωματείου Μισθωτών Τεχνικών που έχει κατατεθεί στους εργοδότες. Δε ζούμε για να δουλεύουμε, αλλά δουλεύουμε για να ζούμε, να καλύπτουμε τις σύγχρονες ανάγκες μας, να έχουμε πραγματικό ελεύθερο χρόνο. Τώρα είναι η ώρα της κλιμάκωσης του αγώνα, της κοινής δράσης και συμπόρευσης με το Σ.Μ.Τ.  και τα σωματεία του κλάδου απέναντι στην αντιλαϊκή πολιτική της κυβέρνησης και των επιχειρηματικών ομίλων.

6 Νοέμβρη ΚΛΑΔΙΚΗ ΑΠΕΡΓΙΑ
Καλούμε τους εργαζόμενους συναδέλφους, μισθωτούς ή με μπλοκάκι, να συμμετέχουν μαζί με το Σ.Μ.Τ., με οικοδόμους και άλλους εργαζόμενους στον κλάδο στις απεργιακές συγκεντρώσεις, στην Αθήνα στις 11 π.μ. πλ. Κάνιγγος.

20 Νοέμβρη ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΕΡΓΙΑ
Καλούμε όλους τους συναδέλφους, εργαζόμενους ή αυτοαπασχολούμενους στις απεργιακές συγκεντρώσεις.

Το Προεδρείο της Συνέλευσης

Ο Πρόεδρος                              Ο Α’ Αντιπρόεδρος                 Ο Β’ Αντιπρόεδρος

Θάνος Ανδρίτσος                 Φίλιππος Σκλαβούνος               Κώστας Βέργος

Ομόφωνη απόφαση του ΣΑΔΑΣ Τμ. Αττικής με θέμα τον προγραμματισμό Συνεδρίου του Τμήματος με τίτλο «Κατοικία σε κρίση», πρόσκληση συμμετοχής στην Επιστημονική Επιτροπή του και πρόσκληση διοργάνωσης προσυνεδριακών εκδηλώσεων

Α.Π. 4358                                                                           Αθήνα, 23 Οκτωβρίου 2024

Ομόφωνη απόφαση του ΣΑΔΑΣ Τμ. Αττικής με θέμα τον προγραμματισμό Συνεδρίου του Τμήματος με τίτλο «Κατοικία σε κρίση», πρόσκληση συμμετοχής στην Επιστημονική Επιτροπή του και πρόσκληση διοργάνωσης προσυνεδριακών εκδηλώσεων.

Το ζήτημα της κατοικίας απασχολεί ίσως για πρώτη φορά με τόση ένταση το δημόσιο διάλογο όσο σήμερα. Στη χώρα μας, η διαμόρφωση των πόλεων και του μεγαλύτερου μέρους του υφιστάμενου κτιριακού αποθέματος υπό το καθεστώς της αυθαίρετης δόμησης – αντιπαροχής, είχε πετύχει ιστορικά υψηλά ποσοστά ιδιοκατοίκησης, επαρκή τετραγωνικά ανά κάτοικο και χαμηλή χωρο-κοινωνική πόλωση, σε βάρος όμως των δημόσιων χώρων, των ελεύθερων χώρων πράσινου και των αστικών υποδομών.

Σήμερα φαίνεται να εισερχόμαστε σε νέα ιστορική περίοδο. Η αύξηση των τιμών των ενοικίων αλλά και των τιμών πώλησης των ακινήτων, σε συνδυασμό με την συνολικότερη αύξηση του κόστους της κατοίκησης, πιέζουν τα εισοδήματα ειδικά των χαμηλότερων οικονομικών στρωμάτων του πληθυσμού και καθιστούν την πρόσβαση στην κατοικία δύσκολη, ειδικά για τους νέους και τις νέες αλλά όχι μόνο. Στο μητροπολιτικό συγκρότημα της Αθήνας, οι μεταλλαγές που λαμβάνουν χώρα, καθιστούν ολόκληρες συνοικίες απροσπέλαστες οικονομικά στους περισσότερους μόνιμους κατοίκους. Η Αθήνα πλέον αποτελεί αυτοτελή τουριστικό προορισμό, γεγονός που υπήρξε στόχος και για το Ρυθμιστικό της Σχέδιο. Ποιο είναι όμως το τίμημα και τι μπορεί να γίνει ώστε να προστατευτεί το δικαίωμα στην αξιοπρεπή κατοικία σε μια πόλη φιλική προς όλες και όλους τους κατοίκους της;

Οι αρχιτέκτονες και οι αρχιτεκτόνισσες, των οποίων η κατοικία και η πόλη αποτελούν το κατ’ εξοχήν επαγγελματικό τους αντικείμενο, μπορούν να συνεισφέρουν ουσιαστικά στον δημόσιο διάλογο για το θέμα, ερμηνεύοντας τις υφιστάμενες τάσεις και καταθέτοντας προβληματισμούς, σκέψεις και προτάσεις. Η διοργάνωση ενός επιστημονικού συνεδρίου για το θέμα, θεωρούμε ότι είναι τόσο επίκαιρη, όσο και αναγκαία.  

Με βάση τους παραπάνω λόγους, ο ΣΑΔΑΣ Τμ. Αττικής θα προχωρήσει τον Οκτώβρη του 2025 στη διεξαγωγή επιστημονικού συνεδρίου με προσωρινό τίτλο «Το δικαίωμα στην κατοικία και η κατοίκηση σε κρίση - Το παράδειγμα της Αθήνας – Αττικής σήμερα, από την κατοικία στην κλίμακα της πόλης» και σύντομο τίτλο «Κατοικία σε κρίση».

Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στα έγγραφα που επισυνάπτονται στο παρόν.

Για το Διοικητικό Συμβούλιο

Ο Πρόεδρος
Κώστας Βουρεκάς  

Ο Γεν. Γραμματέας

Απόστολος Τσιάμης

Ομόφωνη απόφαση του ΣΑΔΑΣ Τμ. Αττικής με θέμα την παρουσίαση βιβλίων που σχετίζονται με την αρχιτεκτονική

Ομόφωνη απόφαση του ΣΑΔΑΣ Τμ. Αττικής με θέμα την παρουσίαση βιβλίων που σχετίζονται με την αρχιτεκτονική

Τίτλος: «Διαβάζουμε αρχιτεκτονική»
Πρόγραμμα: Μια Κυριακή τον μήνα στις 7 το απόγευμα
Τόπος: Κτίριο Συλλόγου Αρχιτεκτόνων/ ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ / Βρυσακίου 15, Μοναστηράκι
Οι παρουσιάσεις θα πραγματοποιούνται από τους/τις συγγραφείς και επιμελητές/τριες & θα ακολουθεί συζήτηση με το κοινό.

Με στόχο την ανάδειξη και προβολή της αρχιτεκτονικής τόσο στα μέλη του Συλλόγου όσο και στο ευρύ κοινό, το Τμήμα Αττικής του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων (ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ) διοργανώνει μια σειρά παρουσιάσεων βιβλίων που σχετίζονται με την αρχιτεκτονική.

Βιβλία επίκαιρα, που αναφέρονται σε θέματα που απασχολούν την κοινωνία, όπως η κρίση στην κατοικία, η υπερτουριστικοποίηση και η ενεργειακή φτώχεια, βιβλία που μελετούν τον αστικό χώρο & την πολεοδομία, βιβλία που αναφέρονται στην κλιματική κρίση και την κλιματική δικαιοσύνη αλλά και στην αρχιτεκτονική της φροντίδας: σε δημόσια κτίρια εκπαίδευσης και υγείας, βιβλία που χαρτογραφούν πόλεις και γειτονιές, βιβλία που μελετούν την Ιστορία, βιβλία περιήγησης και ταξιδιωτικά, βιβλία που προσεγγίζουν την καθημερινότητα των πόλεων, βιβλία που βάζουν στο επίκεντρο τις έμφυλες προσεγγίσεις και την κοινωνική γεωγραφία στην μελέτη της πόλης, βιβλία που ασχολούνται με τα κοινά, βιβλία που αναζητούν νέους τρόπους κατοίκησης και δόμησης, βιβλία που μελετούν την παράδοση, βιβλία που αναλύουν φαινόμενα όπως αυτό της ελληνικής πολυκατοικίας, βιβλία φόροι τιμής σε διακεκριμένους ή μη αρχιτέκτονες, βιβλία που αναδεικνύουν κινήματα, βιβλία που συνομιλούν με την αρχιτεκτονική, με καλλιτεχνικά και κοινωνικοπολιτικά πεδία.

Ξεκινούμε την δράση αυτή του Συλλόγου με δύο βιβλία που παρουσιάζονται στις 3 Νοεμβρίου και στις 15 Δεκεμβρίου, αντίστοιχα. Το πρώτο ασχολείται με το κρίσιμο ζήτημα της βραχυχρόνιας μίσθωσης, επίκαιρο όσο ποτέ. Τα διαμερίσματα βραχυχρόνιας μίσθωσης τύπου airbnb έχουν εισβάλλει κυρίως στα κέντρα πόλης, υφαρπάζοντας το δικαίωμα στη στέγαση, εκτοπίζοντας τους κατοίκους, λόγω της υπέρμετρης αύξησης των τιμών των ακινήτων. Μπορούν να μπουν φραγμοί στην βραχυχρόνια μίσθωση; Το θέλουμε ή όχι; Το δεύτερο, σε μια εποχή που η αρχιτεκτονική πραγματεύεται κυρίως ιδιωτικά έργα, γυρνάει πίσω και αφηγείται «ιστορίες» από την παραγωγή του αστικού χώρου μεταπολεμικά, ωθώντας μας να ξανασκεφτούμε τον αστικό χώρο ως κοινωνικό και πολιτικό διακύβευμα. Ως ένα πεδίο διαρκούς διαπραγμάτευσης, διεκδίκησης, συναίνεσης ή σύγκρουσης.

Για το Διοικητικό Συμβούλιο

Ο Πρόεδρος                                                    Ο Γεν. Γραμματέας      

Κώστας Βουρεκάς                                         Απόστολος Τσιάμης

Κοινή εισήγηση ΑΚΕΑ και Συσπείρωσης Αριστερών Αρχιτεκτόνων στη ΓΣ ΣΑΔΑΣ - Τμήματος Αττικής 30.10.2024

Παραθέτουμε την κοινή εισήγηση της Αριστερής Κίνησης Εργαζόμενων Αρχιτεκτόνων (ΑΚΕΑ) και της Συσπείρωσης Αριστερών Αρχιτεκτόνων για το θέμα "3. Το ζήτημα της κατοικίας" της Ημερήσιας Διάταξης της Γενικής Συνέλευσης του ΣΑΔΑΣ Τμ. Αττικής που θα γίνει την Τετάρτη 30/10, 18:00 - 21:00, στο ΤΕΕ. 

Η δεύτερη κατάργηση του ασύλου στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ!

 του Τάση Παπαϊωάννου

Αρχιτέκτων-ομότιμος καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ

Με απόφαση του πρύτανη, η Σχολή Αρχιτεκτόνων κλείνει στις 9 κάθε βράδυ. Δεν σταματούν μόνο τα μαθήματα και αδειάζουν οι αίθουσες διδασκαλίας, αλλά υποχρεώνονται ΟΛΟΙ, προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί σπουδαστές, αλλά και το διδακτικό προσωπικό, να διακόψουν την εργασία τους και να εγκαταλείψουν τα γραφεία τους.

Παρατηρώ με μεγάλη ανησυχία όσα συμβαίνουν το τελευταίο διάστημα στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ. Μια Σχολή με τεράστια ιστορία που ευτύχησε να έχει ως δασκάλους σπουδαίες προσωπικότητες, που καθόρισαν τη φυσιογνωμία της μέσα στο πέρασμα του χρόνου. Μια φυσιογνωμία που χτίστηκε «με κόπο και καιρό» και με τη συνεχή και επίμονη παρουσία πολλών γενεών αρχιτεκτόνων στα σχεδιαστήρια και στα αμφιθέατρα, του υπέροχου νεοκλασικού κτιρίου Αβέρωφ, αλλά και του συνoλικού συγκροτήματος της Πατησίων.

Η Σχολή της Αθήνας, από την ίδρυσή της μέχρι σήμερα, υπήρξε ένα ζωντανό εργαστήρι αρχιτεκτονικής και τέχνης, ένας χώρος πολιτισμού ανοικτός προς την κοινωνία. Αποτελούσε πάντοτε έναν σημαντικό χώρο αναφοράς, όχι μόνο για τα μαθήματα των νέων αρχιτεκτόνων, αλλά και για όλη τη γειτονιά των Εξαρχείων. Πώς θα μπορούσε, άλλωστε, να είναι διαφορετικά; Η αρχιτεκτονική δεν μπορεί να υπάρξει αν κοπεί ο ομφάλιος λώρος που τη συνδέει με το κοινωνικό γίγνεσθαι. Με την πόλη, με τα κτίρια, με τους ανθρώπους. Στην πόλη αναφέρεται, από αυτήν διαρκώς ανατροφοδοτείται.

Πέρυσι, τέτοιον καιρό, το «Ανοικτό Δίκτυο/50 χρόνια Πολυτεχνείο» εισηγήθηκε στην Πρυτανεία του ΕΜΠ να ανοίξουν πάλι οι δύο πλευρικές πόρτες της Κεντρικής Πύλης της Πατησίων, που παρέμεναν κλειστές τα προηγούμενα χρόνια. Οι πρυτανικές αρχές, με τη συναίνεση της Σχολής Αρχιτεκτόνων, υιοθέτησαν την πρόταση και πράγματι τον Μάρτιο του 2024, ο νέος πρύτανης, κ. Ιωάννης Χατζηγεωργίου, προχώρησε στο άνοιγμά τους. Μια εξέλιξη, η οποία, όπως ήταν φυσικό, χαιρετίστηκε απ’ όλους, ως «ένα συμβολικό και σημαντικό βήμα για το ευρύτερο άνοιγμα του ΕΜΠ στην κοινωνία και την πόλη».

Δυστυχώς, όμως, τα όσα διαδραματίστηκαν στη συνέχεια, κάθε άλλο παρά επιβεβαίωσαν τις προσδοκίες της Πρωτοβουλίας των φοιτητών που συμμετείχαν τότε στην εξέγερση της 17ης Νοέμβρη 1973. Λίγους μήνες μετά, με απόφαση του πρύτανη, η Σχολή Αρχιτεκτόνων κλείνει στις 9 κάθε βράδυ. Δεν σταματούν μόνο τα μαθήματα και αδειάζουν οι αίθουσες διδασκαλίας, αλλά υποχρεώνονται ΟΛΟΙ, προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί σπουδαστές, αλλά και το διδακτικό προσωπικό, να διακόψουν την εργασία τους και να εγκαταλείψουν τα γραφεία τους. Μια πραγματικά ακατανόητη απόφαση, που δείχνει ότι ο νέος πρύτανης αφενός αγνοεί παντελώς τη λειτουργία και τον χαρακτήρα της Σχολής Αρχιτεκτόνων και αφετέρου απομονώνει και περιχαρακώνει ακόμη περισσότερο παρά ανοίγει προς την κοινωνία το Πολυτεχνείο. Οι διδάσκοντες και οι σπουδαστές της Αρχιτεκτονικής (κι όχι μόνον αυτοί φυσικά) δεν δουλεύουν με συγκεκριμένο ωράριο, σαν να ’ταν υπάλληλοι σε ένα οποιοδήποτε εμπορικό κατάστημα. Είναι ευρέως γνωστό, άλλωστε, ότι στη συντριπτική πλειονότητά τους οι Σχολές Αρχιτεκτονικής σε ολόκληρο τον κόσμο μένουν ανοικτές ολόκληρο το 24ωρο, ακριβώς λόγω του ιδιαίτερου χαρακτήρα των σπουδών τους!

Και σαν να μην έφτανε αυτό, εν συνεχεία ο πρύτανης αποφασίζει να παραμένει κλειστό το συγκρότημα της Πατησίων και τα Σαββατοκύριακα. Μια απόφαση που δημιουργεί μεγάλα προβλήματα σε όλους τους φοιτητές των μικρότερων εξαμήνων που συνήθιζαν να δουλεύουν στις αίθουσες που τους είχε διαθέσει η Σχολή για τον σκοπό αυτό, αλλά κυρίως στους τελειόφοιτους φοιτητές και φοιτήτριες που εκπονούν στα καμαρίνια της Σχολής τις διπλωματικές τους εργασίες. Η περίοδος αυτή είναι, μάλιστα, η πιο σημαντική στις σπουδές τους, αφού αποτελεί την κορύφωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, φέρνοντάς τους να δουλεύουν εντατικά και να συνεργάζονται για ένα εξάμηνο όλοι μαζί, ο ένας δίπλα στον άλλο. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι εκείνες τις μέρες η Σχολή γίνεται το δεύτερο σπίτι τους. Κάποτε, όχι πολύ παλιά, περνώντας κανείς έξω από την οδό Μπουμπουλίνας, έβλεπε αναμένα τα φώτα στις αίθουσες των καμαρινιών στους ορόφους του κτιρίου, αλλά και κάτω στο «Μηχανουργείο», με τους φοιτητές να εργάζονται μέχρι αργά το βράδυ. Σήμερα, τα φώτα έσβησαν, καθώς φαίνεται ότι οι εικόνες αυτές που χαρακτήριζαν όλα τα προηγούμενα χρόνια την καθημερινότητα της Σχολής μας ανήκουν πια στο παρελθόν.

Σιγά σιγά οι φοιτητές/τριες, το διοικητικό προσωπικό, αλλά και οι διδάσκοντες/σες, αποξενώνονται από τη Σχολή. Δεν την αισθάνονται ως κάτι οικείο, κάτι δικό τους, είναι απλώς ένας αποστειρωμένος, ουδέτερος, αδιάφορος και άξενος χώρος δίχως ταυτότητα, που θέλουν γρήγορα να εγκαταλείψουν μόλις ολοκληρώσουν τις υποχρεώσεις τους. Ομως, για τον αρχιτέκτονα, μάθημα και μάλιστα σπουδαίο, είναι πρώτα από όλα να βιώνει τον χώρο, να τον οικειοποιείται με όλες του τις αισθήσεις. Αρχιτεκτονική δεν μπορείς να κάνεις αν αρκεστείς στα τεχνοκρατικά γνωρίσματα της επιστήμης σου, αν δηλαδή δεν συνειδητοποιήσεις ότι ο αρχιτεκτονικός χώρος είναι κάτι πολύ περισσότερο απ’ αυτό που ορίζουν τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά του ή τα υλικά με τα οποία είναι κατασκευασμένος. Η ώσμωση με τη ζωή και την κοινωνία δεν είναι απλώς αναγκαία, αλλά και επιβεβλημένη, προκειμένου να δημιουργηθούν «δοχεία ζωής» και όχι άψυχα κτίρια.

Χαρακτηριστικές είναι οι σκέψεις που εκφράστηκαν σε κείμενο των παλιών φοιτητών και φοιτητριών του αντιδικτατορικού κινήματος, τον περασμένο Μάιο: «Οι χώροι του Πολυτεχνείου δεν ήταν απλώς ένα άθροισμα κτιρίων αλλά ένας τόπος δημιουργίας, έρευνας, διάδοσης της επιστημονικής γνώσης, ομαδικής εργασίας, γόνιμων αλληλεπιδράσεων και ώσμωσης με την κοινωνία. Η φοιτητική παρουσία ήταν πάντα ένα ζωντανό κύτταρο στην κοινωνική ζωή, ενεργό και στις πιο δύσκολες περιστάσεις».

Μου προξενούν πραγματικά κατάπληξη οι ενέργειες του πρύτανη, παρ’ όλες τις ενστάσεις πολλών συναδέλφων για τα προβλήματα που αυτές δημιουργούν στην ομαλή λειτουργία της Σχολής μας. Ενέργειες, που έχουν καταστρεπτικές συνέπειες γι’ αυτό που συγκροτεί το ουσιαστικό επιστημονικό περιεχόμενο και την κύρια αποστολή της, καθώς την απονεκρώνουν και εντέλει την ευνουχίζουν. Δεν καταλαβαίνει ο πρύτανης ότι έτσι υποβαθμίζει μία ιστορική σχολή, αλλοιώνει τη φυσιογνωμία της, ακυρώνοντας σε μεγάλο βαθμό όλα αυτά που οι προηγούμενες γενιές καθηγητών και φοιτητών πάσχισαν να δημιουργήσουν; Η έρευνα και η καινοτομία δεν προάγονται με μεθόδους καταστολής και εκφοβισμού του πιο ενεργού και ελπιδοφόρου τμήματος της ακαδημαϊκής κοινότητας που είναι οι φοιτήτριες και οι φοιτητές της. Το δημόσιο Πανεπιστήμιο δεν μπορεί να μπει στην προκρούστεια κλίνη καμιάς κανονικότητας, καμιάς απαγόρευσης που βάζει όρια στις ακαδημαϊκές ελευθερίες, κανενός δόγματος «νόμου και τάξης» που φέρνει δυστυχώς στον νου άλλες σκοτεινές εποχές. Αυτή είναι η διαφορά ενός Πανεπιστημίου που θέλει (αν θέλει) να λέγεται και να είναι δημόσιο!

Αλγεινή εντύπωση προξενεί και η ευκολία με την οποία ο πρύτανης καλεί κάθε τόσο την αστυνομία να μπει στους χώρους της Σχολής Αρχιτεκτόνων, θεωρώντας την κάτι σαν προσωπική ιδιοκτησία του, κουρελιάζοντας κάθε έννοια πανεπιστημιακού ασύλου! Η τελευταία, μάλιστα, έφοδος των πάνοπλων αστυνομικών τη «Βραδιά του Ερευνητή» και η σύλληψη ερευνητών που διαμαρτύρονταν για τις συνθήκες εργασίας τους στα πανεπιστημιακά ιδρύματα, ακριβώς την ίδια μέρα που υποτίθεται ότι ήταν αφιερωμένη σε εκείνους και στο έργο που επιτελούν, αποτελεί δυστυχώς το αποκορύφωμα μιας εκδικητικής και τιμωρητικής στάσης απέναντι σε όσους αντιστέκονται σε αντιδραστικές και αυταρχικές πρακτικές. Είναι πράγματι λυπηρό ένας πρύτανης να μην μπορεί (ή να μη θέλει) να ακούσει την κραυγή αγωνίας και απόγνωσης της νέας γενιάς και να σκύψει με ενδιαφέρον πάνω στα σοβαρά προβλήματα και τις ανυπέρβλητες δυσκολίες που αντιμετωπίζει στην καθημερινότητά της.

Μου είναι εξαιρετικά δύσκολο να δεχτώ πως είναι δυνατόν ένας συνάδελφός μου πανεπιστημιακός δάσκαλος, ο οποίος κατέχει μάλιστα την κορυφαία θέση στη διοίκηση του ΕΜΠ, να αποκαλεί φοιτητές του «μη συμβατά μοσχεύματα»! Σε άλλες, πολύ δύσκολες εποχές, εμβληματικές προσωπικότητες καθηγητών προστάτευαν (ως είχαν υποχρέωση) τους φοιτητές και τις φοιτήτριές τους από την αστυνομία – με κίνδυνο να συλληφθούν και οι ίδιοι. Σήμερα, τι ντροπή, κάποιοι άλλοι καθηγητές –όχι μόνο στο ΕΜΠ– την καλούν για να συλλάβει όσους και όσες δεν «συμμορφώνονται προς τας υποδείξεις».

Φαίνεται καθαρά πλέον ποιος ακριβώς είναι ο απώτερος στόχος όλων αυτών των μεθοδεύσεων: η ιδιωτικοποίηση κι αυτού του τελευταίου αγαθού της κοινωνίας που είναι η δημόσια και δωρεάν Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Οι πρώτες ενδείξεις γίνονται βεβαιότητες μετά την αιφνίδια «απόφαση» ίδρυσης (ιδιωτικού) παραρτήματος του ΕΜΠ στην Κύπρο, αλλά και τις πρόσφατες προτάσεις στη Σύγκλητο αλλαγής του εσωτερικού κανονισμού του ΕΜΠ, ώστε να επιβάλλονται δίδακτρα στα μεταπτυχιακά προγράμματα, τα οποία μέχρι σήμερα προσφέρονταν δωρεάν. Ο κ. Χατζηγεωργίου φαίνεται πως επιζητεί την επιβράβευση της κυβέρνησης για το «έργο» που επιτελεί. Ομως η πραγματική επιβράβευση, η οποία περιποιεί την ύψιστη τιμή για έναν ακαδημαϊκό δάσκαλο, αποδίδεται από τους φοιτητές και τις φοιτήτριές του που εκτιμούν και σέβονται τον Δάσκαλό τους, όχι μόνον απ’ αυτά που τους διδάσκει μέσα στα αμφιθέατρα, αλλά κι απ’ αυτά που «διδάσκει» με την ίδια τη ζωή και το παράδειγμά του!

Η αρχιτεκτονική στις ράγες της νεοσυντηρητικής ηγεμονίας

του Κώστα Μανωλίδη 

Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας 

Είναι μια αμήχανη αίσθηση να βλέπεις τα έργα της ελληνικής Μπιενάλε Νέων Αρχιτεκτόνων και τα μάτια σου να σκαλώνουν ακατάπαυστα σε πισίνες. Εκεί ειδικά όπου θα περίμενες μια πυρετώδη αναμέτρηση με τις σύγχρονες επιτακτικές προκλήσεις, να βλέπεις μια αρχιτεκτονική ευθυγραμμισμένη με όλα τα εκμαυλιστικά κλισέ του lifestyle. Λευκές επαύλεις σε όλες τις παραλλαγές του νεομοντέρνου μανιερισμού, υπόσκαφες βίλες και διάφορες εκτροπές προς όπου φυσάει ο άνεμος της μορφολογικής επιτήδευσης.

Όμως τα ζητήματα ύφους και οι όποιες στιγμές σχεδιαστικής ευφυΐας και εντιμότητας έχουν μικρή σημασία μπροστά στο γεγονός ότι ο πρώτος και κύριος στόχος της αρχιτεκτονικής τείνει πλέον να είναι το πλασάρισμά της στο χρηματιστήριο των καταναλωτικών επιθυμιών.

Η αρχιτεκτονική που παράγεται σήμερα σπάνια μεταφέρει εντός της μια ξεκάθαρη και συνειδητή άποψη για το πως οραματιζόμαστε τον κόσμο. Και σίγουρα δεν κάνει αυτό που έκανε συνήθως η αρχιτεκτονική πρωτοπορία: να παίρνει μια θέση αμφισβήτησης της δεδομένης τάξης πραγμάτων, να υπονομεύει κανονιστικά στερεότυπα και δομές κυριαρχίας και να προτάσσει συλλογικά νοήματα και λειτουργίες. Αυτό το βαθύτερο διακύβευμα του σχεδιασμού μοιάζει να έχει παραλύσει στις μέρες μας. Η αρχιτεκτονική δημιουργικότητα παραπέμπει όλο και πιο πολύ σε συμβατική παροχή υπηρεσιών, και όχι σε μια ψυχοδιανοητική πάλη με το ενδεχόμενο της ουτοπίας.

Κι αυτό γιατί τα κριτικά αντανακλαστικά μας βρίσκονται εκ των πραγμάτων σε σύγχυση. Βρισκόμαστε όλοι σε μια κατάσταση γενικευμένου αποσυντονισμού. Είμαστε παγιδευμένοι στην παθητική πρόσληψη καταιγιστικών ερεθισμάτων, υπνοβάτες στον κόσμο των ψηφιακών μέσων, ανίκανοι να σταθμίσουμε νοήματα και αξίες του κόσμου μας. Δυσκολευόμαστε έτσι να καταλάβουμε το ποιοι πραγματικά είμαστε και τι πραγματικά θέλουμε. Και άρα δεν μπορούμε να εκφράσουμε αυθεντικά την συλλογική μας αυτοεικόνα στο χτισμένο περιβάλλον μας.  

Τη θέση αυτού του ελλείμματος προσπαθούμε να καλύψουμε με μια εμμονική προσκόλληση στην κατ’ επίφαση καινοτομία. Πάντα με το απατηλό φωτοστέφανο της προόδου, το καινούριο έχει γίνει στρατηγική ανάγκη της καταναλωτικής κουλτούρας. Και η αρχιτεκτονική δημιουργία τρέχει πίσω από αυτήν την επινοημένη αναγκαιότητα. Κάθε προϊόν του σχεδιασμού πρέπει να είναι καινοφανές, να συντηρεί το ανικανοποίητο της επιθυμίας για κατανάλωση εμπειριών, να προσφέρει καύσιμα στην αγορά. Παράγεται έτσι ναρκισσιστικά μια καινοτομία χωρίς κοινωνικό αντίκρισμα και χωρίς ηθική gravitas, αλλά μόνο με εφήμερη ανταλλακτική αξία.

Σε κάτι παρόμοιο αναφερόταν ο Juhani Pallasmaa όταν έγραφε: «Το λάθος της νέας αρχιτεκτονικής δεν έγκειται στον ακραίο ριζοσπαστισμό της, αλλά στο ότι δεν εμφορείται από έναν ριζοσπαστισμό ικανό να θέσει υπό αμφισβήτηση την πραγματικότητα».

Δεν είναι παράξενο λοιπόν, που πολλοί αρχιτέκτονες εκχωρούν ολοκληρωτικά την δημιουργική τους διάνοια στις ορέξεις των απανταχού πελατών κι επενδυτών. Οχυρωμένοι στην αυταπάτη ότι ο σχεδιασμός τους συμβάλλει σε έναν καλύτερο κόσμο, παράγουν αρχιτεκτονικές εξτραβαγκάντζες, άλλοτε με εύστοχες ιδέες κι άλλοτε με παιδαριώδεις συμβολισμούς. Τα βλέπουμε όλα αυτά, για παράδειγμα, στις νέες πολυκατοικίες των ακριβών αθηναϊκών προαστίων. Τα βλέπουμε στα φαραωνικά έργα του Ελληνικού και στα διάφορα πεντάστερα resorts, στην υπερφίαλη σπατάλη και στον ιλλουστρασιόν εντυπωσιασμό.

Ακόμα χειρότερα, βλέπουμε κοινωνικά ενδιαιτήματα και πολύτιμες συλλογικές μας συγκροτήσεις στον χώρο να κατεδαφίζονται, με την ανοχή και σύμπραξη των αρχιτεκτόνων. Γειτονιές πόλεων και ολόκληρα νησιά, να θυσιάζονται στον βωμό του real-estate και του τουριστικού οδοστρωτήρα και όλο το παραγωγικό και κοινωνικό τους οικοσύστημα να οδηγείται σε κατάρρευση.

Αλληλένδετη με αυτήν την συνθήκη είναι και η ανάπτυξη ενός πολυπλόκαμου μηχανισμού προβολής, δημοσίων σχέσεων και μάρκετινγκ. Αρχιτεκτονική και μάρκετινγκ έχουν γίνει αδιαχώριστα φαινόμενα, όχι μόνο στο αναμενόμενο πεδίο των αγοραπωλησιών. Εναγκαλίζονται σφιχτά στο branding εταιρειών και ιδρυμάτων, και με έναν πιο περίτεχνο τρόπο στο επίπεδο της συμβολικής επικύρωσης της αρχιτεκτονικής. Ένα συνεχώς διογκούμενο σύστημα εκδηλώσεων και βραβεύσεων έρχεται ουσιαστικά να προσδώσει διαπιστευτήρια ποιότητας και καλλιτεχνική καταξίωση σε μια αρχιτεκτονική που μέχρι πρόσφατα απολάμβανε μόνο την εμπορική αποδοχή. Σε αστραφτερά corporate κτίρια, σε πανάκριβες ιδιωτικές κατοικίες και σε αποικιοκρατικές τουριστικές επενδύσεις.

Σε ένα τέτοιο κλίμα οι αρχιτέκτονες, οι φοιτητές αλλά και μερίδα των ακαδημαϊκών τους δασκάλων, εύκολα ενστερνίζονται και εσωτερικεύσουν μια στρεβλωμένη σημασία του τουρισμού και της αναψυχής. Έχουν παραδοθεί σε έναν, υπαγορευμένο από διαφημιστικά επιτελεία, ψυχαναγκασμό της θετικότητας και της ευφορίας. Χωρίς να το καταλάβουμε, έννοιες όπως η «χαλάρωση», η «καλοπέραση», το «easy living» άρχισαν να νομιμοποιούνται ως κεντρικές προτεραιότητες του σχεδιασμού. Η αρχιτεκτονική έχει φτάσει να βλέπει ως κύρια αποστολή της το να σκηνογραφεί καταναλωτικές τελετουργίες οι οποίες υποβάλλονται ως κοινωνικοί νόμοι από τον οργουελικό λόγο των μήντια.

Με αυτές τις μεθόδους αναπτύσσεται σταδιακά και ένα είδος ιδεολογικής ηγεμονίας. Μέσα από έναν επικοινωνιακό ορυμαγδό και μια αποστειρωμένη μανατζερίστικη νοοτροπία, αναδιαμορφώνεται η ατζέντα του δημόσιου λόγου για την αρχιτεκτονική, και συγκροτείται ένα πεδίο συζήτησης αποψιλωμένο από κάθε κριτική αιχμή κι από κάθε χειραφετητική βλέψη. Επιχειρείται όχι απλώς η απενοχοποίηση των πιο αγοραίων μορφών της αρχιτεκτονικής αλλά και η επικυριαρχία τους στο πεδίο των ιδεών, η καθιέρωσή τους ως μονόδρομος. Βρισκόμαστε, δηλαδή, αντιμέτωποι με μιαν αντιστροφή σε ότι αφορά τον ορίζοντα προσδοκιών της αρχιτεκτονικής. Τα ιδεώδη πρότυπά μας δεν θα είναι πια έργα πνευματικής συντάραξης, κοινωνικής δραστικότητας, και ρήξεων με τον κομφορμισμό, αλλά απονευρωμένα έργα πλήρως πειθήνια στην νεοφιλελεύθερη κανονικότητα.

Βέβαια, η προελαύνουσα νεοσυντηρητική ιδεολογική ηγεμονία θα ολοκληρωθεί όταν αλωθεί και ο θύλακας της ακαδημαϊκής διανόησης. Κάτι που ήδη επιχειρείται, είτε με τον αργό στραγγαλισμό του Δημόσιου Πανεπιστημίου, είτε μέσω της ισχυροποίησης των πιο συστημικών φωνών στο εσωτερικό του. Δεν είναι τυχαίο ότι πρόσωπα της ακαδημαϊκής αρχιτεκτονικής κοινότητας σχετίζονται, φανερά ή παρασκηνιακά, με τις πιο αμφιλεγόμενες κυβερνητικές πρωτοβουλίες στη σύγχρονη Αθήνα, όπως ο Μεγάλος Περίπατος, το τσιμέντωμα της Ακρόπολης ή η επέκταση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

Η αντιπαράθεση σε αυτό το ρεύμα είναι για την ώρα άτονη και περιθωριακή. Διότι, αρχιτέκτονες της πράξης ή της θεωρίας, παρά την προοδευτική τους ρητορική ή την αρχιτεκτονική τους ακεραιότητα, εύκολα βουλιάζουν μέσα στην κινούμενη άμμο της συστημικής αποπλάνησης και της γενικευμένης συντηρητικοποίησης. Τότε η κριτική σκέψη στομώνει, αδρανεί, ή υπεκφεύγει σε επιστημονικούς σχολαστικισμούς. Και η σχεδιαστική έρευνα, στις καλύτερες περιπτώσεις, επιδίδεται σε ένα αποσπασματικό problem-solving, περιορισμένο όμως από άκαμπτα διαμορφωμένα πλαίσια και ηγεμονικές πολιτικές. Ή καταφεύγει στην comfort zone των μορφικών αναζητήσεων, πάντοτε εξαγνισμένων και από εύκολες φιλοπεριβαλλοντικές διαβεβαιώσεις.

Σε αυτήν την ανομολόγητη σύγκρουση ιδεών η αρχιτεκτονική κινδυνεύει να μεταλλαχτεί ριζικά. Κινδυνεύει να απαρνηθεί ακόμα και ως σηματοδότες της την κοινωνική της ευθύνη, τα ριζοσπαστικά της προτάγματα και τον βιοκεντρικό της πυρήνα. Και να γίνει αποκλειστικά ένα εργαλείο νομιμοποίησης των εξουσιών και ωραιοποίησης της καπιταλιστικής βαρβαρότητας.

Η αρχιτεκτονική στις ράγες της νεοσυντηρητικής ηγεμονίας